مراسم چای در چین و لذت نوشیدن چای چینی

بخش مهمی از فرهنگ چین، نوشیدن چای است. چین به عنوان تولیدکننده‌ی اصلی چای در جهان شناخته شده و مهارتش در کشت چای بسیار زیاد است. درواقع، آداب‌ورسوم چای نوشیدن از طریق جاده ابریشم، به اروپا و بسیاری دیگر از نقاط جهان از جمله ژاپن رسیده است. اولین بار مراسم چای در چین شکل گرفت، پس از ورود به کشور ژاپن گسترش پیدا کرد و در آن کشور نیز به عنوان بخشی از فرهنگ آن کشور شهرت یافت.

گسترش و ارتقاء جایگاه چای چینی در جهان

چین با تاریخچه‌ای ۵۰۰۰ ساله، زادگاه چای در جهان شناخته‌شده است. همانطور که گفته شد، در ابتدا مراسم چای در چین آغاز شد، اما به‌مرورزمان در ژاپن رونق یافت. هردو مراسم چینی و ژاپنی مطابق با فلسفه‌های شرقی برگزار می‌شوند. علاوه بر این، مراسم چای چینی نشان‌دهنده‌ی ایده‌ی مرکزی تائوئیسم، کنفوسیوس و بودیسم، یعنی صلح هست.

فلسفه مراسم چای در چین

مراسم چای که به همراه نوشیدن و قدردانی کردن از چای است می‌تواند نوعی از سبک زندگی نیز به‌حساب آید. از طریق مجموعه‌ای از مراسم‌های دم کردن چای، قدردانی کردن از چای، بوییدن چای، نوشیدن و لذت بردن از عطروطعم دل‌انگیز آن، «دوستی» گسترده می‌شود و «فضیلت» کشت می‌شود، فضیلت سنتی آموخته شده و فکر و ذهن تازه می‌شود. هسته‌ی مرکزی فرهنگ چای، جان‌مایه و روح مراسم چای یعنی انرژی و جو موجود در مراسم است که توسط Taoism نشان داده می‌شود.

• در طول مراسم چای چینی شما باید عطر چای را استشمام کنید، آن را به فنجانی دیگر انتقال دهید و بخار آن را احساس کنید و در آخر آن را بنوشید.
• پس از نوشیدن اولین فنجان چای، استاد چای نزد شما می‌آید و فنجانی دیگر برای شما پر می‌کند. این عمل سه تا شش دور، همانند گذشتگان تکرار می‌شود.

هنگامی‌که وقت خود را صرف مطالعه اتواع چای چینی و لذت بردن از آرامش می‌کنید، در حال تجربه کردن سنت خاصی که برای قرن‌ها وجود دارد، هستید.

تاریخچه چای چینی و مراسم چای در چین

در ابتدا چای به‌عنوان داروی گیاهی و در معابد کشت می‌شد. به‌مرورزمان راهبان باهدف صلح، آرامش و احترام شروع به استفاده از چای کردند. مراسم چای چینی درنتیجه احترام به طبیعت و نیاز به صلح در مراسم مذهبی به وجود آمد. این مراسم بانام «اوجینگ یی ژن» معروف است که معنای هریک از کلمات به این شرح است: «او» به معنای «صلح»، «جینگ» به معنای «آرام»، «یی» به معنای «لذت» و «ژن» به معنای «حقیقت»

در سلسله «هان» نوشیدن چای در چین بسیار رایج بود. بر اساس کتاب چای، اولین شواهد وجود چای در جهان برای اولین بار در سال ۷۸۰ در دوران سلسله «تانگ» سپس به ترتیب در استان‌های  Shannx، Shanxi، Hunan، Yunnan، Guangxi، Guizhou، Guangdong، Fujian، Zhejiang، Jiangsu  بوده است و بعدها استان  Anhui، به‌غیراز سیچوان مکان تولید چای در کشور چین شد. لویو، نویسنده کتاب چای، نظریه مراسم چای، نحوه نوشیدن چای، استفاده از تجهیزات چای و سیرت چای را در این کتاب توصیف کرده است. این کتاب، اولین کتاب مراسم چای چینی بوده است.

انواع مراسم معروف چای در چین

مراسم چای چینی علاوه بر نوشیدن چای برای پرورش روح و بدن و پاک‌سازی ذهن و یادگیری فرهنگ چینی نیز هست. این مراسم به مسائلی همچون چای خوب، آب تمیز برای دم کردن چای، کنترل جو و محیطی آرام توجه ویژه‌ای دارد.

Tōcha یا سنجش چای (tea contrast)

در آغاز سلسله (۹۶۰ تا ۱۲۶۰) Song هنر چای شناسی از برترین هنرهای زمانه بود و به‌عنوان بازی و رقابت در بین افراد مرسوم بود. چایخانه ‌ها اغلب دوطبقه بودند و مهمانان در طبقه‌ی دوم که جوایز در آن قرار داشت پذیرایی می‌شدند. رقبا ده فنجان چای از چهار نوع چای متفاوت را می‌نوشیدند و سپس نام منطقه‌ی کشت چای و منبع آب چای را می‌گفتند. به‌مرورزمان Tōcha در مراسم‌های چای ژاپنی بسیار پرطرفدار شد. سیچوان به‌عنوان نخستین جایزه نوشیدن چای در چین محسوب می‌شود.

مراسم چای کونگ‌فو (Kung fu tea ceremony)

امروزه مراسم چای کونگ‌فو معروف‌ترین مراسم چای چینی است که در شهرهای Chaozhou، Shantou و Jieyang در استان گوانگدونگ (Guangdong) برگزار می‌شود. مهم‌ترین مسئله در مراسم چای کونگ‌فو تجهیزات چای هست. حداقل ده ست تجهیزاتی چای برای این مراسم لازم است.

مراسم چای کونگ‌فو شامل پنج مرحله است:

• مرحله اول: یک بطری آب جوش آماده کنید.
• مرحله دوم: برگ‌های چای را در فنجان آب گرم بگذارید تا در حدود ۳۰ ثانیه خیس بخورد، سپس آن‌ها را از داخل آب درآورید.
• مرحله سوم: برگ‌های چای را در قیف چای بگذارید تا ناخالصی‌ها را فیلتر کند.
• مرحله چهارم: برگ‌های چای را مجدداً در آب گرم گذاشته و از بشقاب چای (نعلبکی)، برای شستشوی بیشتر برگ‌ها استفاده کنید.
• مرحله‌ی پنجم: دوباره چای را از قیف چای عبور دهید.

چای آماده‌ی نوشیدن است.

مراسم چای سیچوان (Sichuan tea ceremony)

مراسم چای سیچوان (Sichuan tea ceremony) به سبکی خاص برگزار می‌شود. فردی متخلص به استاد چای که به مهارت‌های عالی کونگ‌فو و آکروباتیک مسلط است، آب جوش را از یک‌کاسه‌ی چای در گلدانی مسی به سطح ۱٫۲ متر، بدون اینکه قطره‌ای آب بیرون بریزد، خالی می‌کند. اگر به مراسم چای سیچوان (Sichuan tea ceremony)  علاقه‌مند هستید می‌توانید به چنگدو (Chengdu) سفر کنید و یک چایخانه پیدا کنید. اولین جایزه مراسم چای، سیچوان نام دارد.

مراسم چای زین (Zen tea ceremony)

در چین باستان، راهبان بودائی کاشت، پردازش و نوشیدن چای را رایج کردند. آن‌ها تأثیر مستقیمی در شکل‌گیری چای به‌عنوان نوشیدنی محبوب و معروف چین داشتند و بسیاری از چای‌های مشهور چین با معابد بودائی ارتباط مستقیم دارند. به‌عنوان‌مثال در کتاب چای آمده است که معابد Tianzhu و Lingyin نوعی از چای بانام West Lake Longjing را پرورش داده‌اند. مراسم چای زین (Zen tea ceremony) عناصر فرهنگ چای و بودا را ترکیب می‌کنند. راهبان به دلایلی همچون مراقبه در طول شب، کمک به هضم غذا و سرکوب خواسته‌های جنسی به چای وابسته هستند.

تجهیزات چای برای مراسم چای در چین

• تجهیزات لازم برای دم کردن چای: پیمانه (chaze (茶则))، قاشق چای‌خوری، رازیانه چای، نگه‌دارنده چای، چای خردکن
• تجهیزات برای جدا کردن چای: گیره‌ی نگه‌دارنده چای، قاشق چای‌خوری، سوزن چای، نگه‌دارنده لیوان یا فنجان چای، چاقوی چای
• تجهیزات برای نوشیدن چای: چای سبز، فنجان Aroma، بشقاب فنجان (نعلبکی)
• تجهیزات برای شستن ست چای‌خوری: سینی چای، بشقاب چای، ظرف آب، برگ چای، حوض آب، چاکین (حوله چای)، tea sets vessel
• تجهیزات دیگر: کتری، قلم‌مو چای، سوزن

نکاتی برای مراسم کامل چای چینی

کمال‌گرایی بخشی از فرهنگ مردم آسیا را تشکیل می‌دهد، بنابراین هنگام برگزاری مراسم چای، همه‌چیز باید کامل باشد. برای شروع مراسم نیاز به فضایی مناسب، ابزارهای کافی و ضروری و از همه مهم‌تر زمان مناسب برای پرورش روح هست.

هنگام انجام مراسم چای چینی سنتی، شش جنبه مهم را قبل شروع، در نظر گرفت.

1. نگرش، جایگاه ویژه‌ای در این مراسم دارد. مردم چینی معتقدند که حالات ذهنی یا نگرش فرد، به‌راحتی به دیگران منتقل شود. به همین دلیل است که قبل از انجام مراسم چای لازم است آرامش خود را حفظ کنید، در مورد جنبه‌های مثبت زندگی فکر کنید و با خود و جهان در صلح باشید. مراسم چای باید با آرامش انجام شود تا یک مراسم چای صلح‌آمیز و منحصربه‌فرد حقیقی چینی ایجاد شود.
2. انتخاب چای در این مراسم بسیار حائز اهمیت است. اغلب در مراسم چای از انواع چای یونولون استفاده می‌شود. برای مثال هیچ‌گاه از چای سبز در مراسم چای استفاده نمی‌شود. در کنار این موارد به کیفیت چای انتخابی که شامل ویژگی‌های فیزیکی و معنوی است نیز باید دقت ویژه‌ای داشت. مشخصات فیزیکی چای به عطر، طعم و شکل اشاره می‌کند درحالی‌که مشخصات معنوی چای به تاریخچه چای، نام و مبدأ چای اشاره دارد.
3. انتخاب آب مناسب از نکات مهم مراسم چای در چین به‌حساب می‌آید. بهترین برگ‌های چای هنگامی‌که با آب مناسب دم نمی‌شوند باعث ایجاد مسائلی همچون چاقی می‌شوند. انتخاب نوع آب برای تهیه چای نه‌تنها برای ایجاد مزه‌ی مناسب چای است بلکه برای ادای احترام و تحسین به مادر طبیعت نیز هست. پس پاک‌ترین آب‌ها برای این مراسم مورداستفاده قرار می‌گیرد.
4. شما بدون ابزار ضروری مخصوص تهیه چای نمی‌توانید چای کاملی درست کنید. برای ایجاد فضایی حیرت‌آور و جادویی و دم کردن چای خوش‌طعم و کامل باید ابزاری کامل در اختیار داشته باشید. ابزارهای اجباری برای این مراسم، قوری چینی یا قوری Yixing، سینی، قاشق چای‌خوری، سه فنجان کوچک و صافی چای هست.
5. محیط. برگزاری مراسمی آرام و صلح‌آمیز نیاز به اتاقی راحت، آرام و تمیز دارد. چینی‌ها معمولاً از آثار هنری برای زیباسازی محیط استفاده می‌کنند.
6. تمامی این مراحل باید به‌صورت کامل انجام شوند. چای و جو مناسب بدون انجام تکنیک‌های مخصوص برای تطبیق دادن آن‌ها کامل نیستند. حرکات دست، صورت و لباس‌های تشریفاتی مخصوص این مراسم، آرامش و زیبایی موردنیاز را منعکس می‌کنند.

۱۰ چای چینی معروف

در اینجا فهرستی از ده چای چینی معروف وجود دارد. مسلماً به دلیل وجود ذائقه‌های متفاوت در سراسر دنیا، این لیست، فهرستی ثابت از بهترین‌های چای چین از دیدگاه همه نیست.

1. Long Jing (چای اژدها- Dragon Well tea)
2. Bi Luo Chun (چای سبز بهار- Green Snail Spring tea)
3. Tieguanyin (چای الهه آهن- Iron Goddess tea)
4. Huangshan Mao Feng (چای کوه زرد – Yellow Mountain Fur Peak tea)
5. Junshan Yinzhen (چای سوزن نقره‌ای – Jun Mountain Silver Needle tea)
6. Qimen Hong Cha (چای سرخ چی – Qi Gate Red tea)
7. Da Hong Pao (چای قرمز – Big Red Robe tea)
8. Liu an Gua Pian (چای دانه‌ی خربزه – Liu an Melon Seed tea)
9. Xin Yang Mao Jian (چای نوک مودار Xin Yang – Xin Yang Hairy Tip tea)
10. Tai Ping Hou Kui (چای میمون – Monkey King tea)

روند توسعه تجهیزات چای چینی از گذشته تا به امروز

تجهیزات چای برای مدت طولانی است که در چین مورداستفاده قرار می‌گیرد. در کاخ‌ها از تجهیزات فلزی و برای افراد معمولی و غیرنظامیان از وسایل و تجهیزات معمولی استفاده می‌شود.

محققان تانگ، چینی‌های سبز را که با مواد خامی بانام Shaoxing درست می‌شد را ترجیح می‌دادند. این نوع چینی سبز دارای طراحی زیبا و فوق‌العاده است. رنگ واقعی چای به‌طور کامل و زیبایی در این فنجان نشان داده می‌شود. در کتاب چای یو این چینی جایگاه اول را به خود اختصاص داده است. اندازه و طراحی فنجان چای به‌خوبی با عادت نوشیدن چای در آن زمان مطابقت دارد. در این برهه تاریخی این فنجان‌های برای تهیه نوشیدنی چای تشکیل‌شده از با پودر چای همراه با پیاز سبز، زنجبیل، خرما، پوست نارنگی و نعنا فلفلی، بوده است که همانند سوپ خورده می‌شده است.

در سلسله‌ی یانگ چینی سبز و سفید به‌طور ناگهانی جای خود را با لعاب‌های سیاه‌وسفید تغییر داد. علاوه بر این استفاده از جام‌هایی بارنگ‌های سیاه، قهوه‌ای تیره، خاکستری و سفید نیز بسیار رونق گرفت.

سپس در سلسله‌ی مینگ، چینی‌های سفید خاکستری جای ظروف لعابی سفید را گرفت. قوری‌های سفالی که از خاک رس ساخته‌شده بودند در سلسله‌ی مینگ پرطرفدار بودند و در استان‌های گوانگژو، گوانگدونگ و فوجیان چینی‌های رنگارنگ طلایی نظر بسیاری را به خود جلب کرده بودند.

با توجه به محبوب بودن چای و مراسم چای در چین، ست‌های چای‌خوری بسیار متنوعی مانند ست‌های سفالی، چینی، مسی، لاکی، شیشه‌ای، سرامیکی و غیره در چین موجود است. در میان آن‌ها چینی‌هایی که در استان‌های Jingdezhen, Jiangxi ساخته‌شده‌اند، ازنظر کیفیت جایگاه اول را دارند.

نویسنده: بهاره سادات هادوی | گردآوری شده در تحریریه نیل گشت